بسم الله الرحمن الرحیم

انحطاط متحجرانه و انعطاف متفکرانه

جلسه سوم

خلاصه

مومنین بیشتر از خود تحجر، متهم به تحجر هستند

جامعه‌ی انقلابی پیش از این که مبتلا به تحجر باشد متهم به تحجر است باید تحجر را شناخت و از مظاهر آن فاصله گرفت و از دینداران دربارۀ تحجر رفع اتهام کرد تا بسیاری از افراد دلشان با اسلام، انقلاب و با مذهبی‌گری مهربان شود. برای جامعۀ دینی ما زشت است که هنوز در جامعه، دینداران متهم به تحجر بشوند.

اهداف بحث

هدف اول: رفع اتهام تحجر؛ باید اتهام تحجر را از جامعه‌ی دینی برداریم و خود ما علیه تحجر مدعی باشیم.

هدف دوم: اگر تحجر نداریم، رفتار و گفتاری که بوی تحجر بدهد هم نداشته باشیم.

هدف سوم: کسی نتواند ما را به تحجر متهم کند.

هزینه‌ی تحجر برای انقلاب

ضربه‌ای که دین از تحجر خورده، ضربه‌ای که امام این انقلاب از تحجر خورده، از دشمنان انقلاب نخورده است. تحجر یعنی رفتاری در میان متدینین، که برداشت غلطی ایجاد می‌کند. ما باید طوری رفتار کنیم که بگویند انقلابی‌ها فوق‌العاده انعطاف‌پذیر هستند و به خودشان فوق‌العاده سخت‌گیر هستند که مبادا دچار تحجر بشوند.

تبلیغ متحجرانه ولایت

ولایت می‌خواهد به ما قدرت تشخیص و انتخاب بدهد نه این که فقط به اطاعت برسیم. ولایت متحجرانه یعنی ولایت معاویه که به هیچ کس اجازه‌ی نفس کشیدن نمی‌داد. اما امیرالمؤمنین روحیه‌ای به مردم می‌داد که همه در برابر او می‌ایستادند.

 فلسفه‌ی ولایت رشد مردم است. در کنار کلمۀ ولایت، باید بیشتر از «تشخیص» سخن گفت نه از «تکلیف» تا برداشت غلط ایجاد نشود. آیا ولایت، اطاعت از خودش را می‌خواهد یا رسیدن مردم به قدرت تشخیص را؟ ولایت، ایستاده است تا قدرت تشخیص مردم بالا برود. کلمات دیگری که در کنار ولایت به کار رفته را ببینید. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید «لا یَحْمِلَ هذَا الْعَلَمَ اِلَّا اَهْلُ الْبَصَرِ وَ الْصَّبْرِ(نهج البلاغه، خطبه 173)». عَلَم ولایتمداری را کسی به دوش نمی‌تواند بکِشد، مگر کسی که اهل صبر و بصیرت باشد و قدرت روحی بالا داشته باشد. این یعنی چی؟ خب امیرالمؤمنین(ع) اگر می‌خواست اینطور می‌گفت که کسی نمی‌تواند این عَلَم ولایت را به دوش بکِشد، مگر کسی که مطیع امر ولایت باشد.

ریشه‌ی تحجر و برنامه‌ی دین

ریشه‌ی تحجر فکری، تحجر قلبی است و دین برنامه‌هایی دارد که قلبمان دچار تحجر نشود. دین دائماً دل ما را می‌لرزاند؛ هر عملی انجام می‌دهی، نمی‌دانی قبول می‌شود یا نه؟ در نهایت خداوند می‌فرماید: فقط اعمال متقین پذیرفته می‌شود و خودِ مقوله‌ی تقوا هم مقوله‌ی مبهمی است؛ هر عملی انجام می‌دهی می‌فرماید: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ‏» شاید متقی شوید. امیرالمؤمنین در توصیف متقین می‌فرمایند: «يَعْمَلُ الْأَعْمَالَ الصَّالِحَةَ وَ هُوَ عَلَى وَجَل‏» هر عمل صالحی که انجام می‌دهد به خود مغرور نمی‌شود و با ترس همراه است.

مستندات

غربال مؤمنین در آخرالزمان

امیرالمؤمنین: أَلَا وَ إِنَّ بَلِيَّتَكُمْ قَدْ عَادَتْ كَهَيْئَتِهَا يَوْمَ بَعَثَ اللَّهُ نَبِيَّهُ(ص)، وَ الَّذِي بَعَثَهُ بِالْحَقِّ لَتُبَلْبَلُنَّ بَلْبَلَةً وَ لَتُغَرْبَلُنَّ غَرْبَلَةً وَ لَتُسَاطُنَّ سَوْطَ الْقِدْرِ حَتَّى يَعُودَ أَسْفَلُكُمْ أَعْلَاكُمْ وَ أَعْلَاكُمْ أَسْفَلَكُمْ وَ لَيَسْبِقَنَّ سَابِقُونَ كَانُوا قَصَّرُوا وَ لَيُقَصِّرَنَّ سَبَّاقُونَ كَانُوا سَبَقُوا؛ آگاه باشيد آزمونهاى شما درست همانند روزى که خداوند، پيامبرش را مبعوث ساخت بازگشته است! به خدايى که پيامبر را به حق فرستاده، سوگند که همه شما به هم مخلوط و غربال مى شود و همچون محتواى ديگ به هنگام جوشش، زير و رو خواهيد شد آن گونه که افراد پايين نشين، بالا و بالانشينان، پايين قرار خواهند گرفت و آنان که در اسلام پيشگام بوده اند و برکنار شده بودند بار ديگر سر کار خواهند آمد و کسانى که با حيله و تزوير پيشى گرفتند کنار زده خواهند شد(نهج البلاغه، ص57)

دین برای افراد بابصیرت

امیرالمؤمنین: وَ لَا يَحْمِلُ هَذَا الْعَلَمَ إِلَّا أَهْلُ الْبَصَرِ وَ الصَّبْرِ وَ الْعِلْمِ؛ و اين پرچم (جهاد با مسلمانان منحرف) را جز افراد بينا، با استقامت و آگاه به موارد حق بر دوش نمى‌کشند(نهج البلاغه، ص248)

امیرالمؤمنین: متقین از عمل صالح خودشان همیشه نگران هستند | ترسِ بعد از عمل صالح مانع تحجر

رُوِيَ أَنَّ صَاحِباً لِأَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ يُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ كَانَ رَجُلًا عَابِداً فَقَالَ لَهُ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ صِفْ لِيَ الْمُتَّقِينَ حَتَّى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِم‏… قَال…‏ يَعْمَلُ الْأَعْمَالَ الصَّالِحَةَ وَ هُوَ عَلَى وَجَل‏؛ يكى از ياران اميرالمؤمنين كه او را همّام مى‏گفتند و مردى عابد بود به حضرت عرضه داشت: اهل تقوا را چنانكه گويى آنان را مى‏بينم براى من وصف كن‏… حضرت فرمودند… در عين به جا آوردن اعمال شايسته ترسان است‏.(نهج البلاغه، ص305)

تقوا مانع تحجر

«الَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ إِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ في‏ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ فَلا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقى‏؛ همانها كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت دورى مى‏كنند، جز گناهان صغيره (كه گاه آلوده آن مى‏شوند)؛ آمرزش پروردگار تو گسترده است؛ او نسبت به شما از همه آگاهتر است از آن هنگام كه شما را از زمين آفريد و در آن موقع كه بصورت جنين‌هايى در شكم مادرانتان بوديد؛ پس خودستايى نكنيد، او پرهيزگاران را بهتر مى‏شناسد»(نجم،32)

«إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ‏ الْمُتَّقين؛ خدا، تنها از پرهيزگاران مى‏پذيرد‏»(مائده،27)